Umut M. Berberoğlu

Bazı yazarlar vardır, yalnızca yazmazlar; aynı zamanda düşünmemizi, hissetmemizi, hatta gülümserken utanmamızı sağlarlar. Haldun Taner işte bu nadir kalemlerden biridir. Onun dünyasında mizah sadece bir güldürü aracı değil, aynı zamanda bir aynadır; toplumun, bireyin, siyasetin ve insanlık halinin tüm çıplaklığıyla yüzleştiği bir aynadır. Galatasaray Lisesi’nde aldığı köklü eğitim, ardından Almanya ve Viyana’da sürdürdüğü öğrenim süreci Taner’in entelektüel derinliğinin temel taşlarını oluşturur. Fakat onun asıl gücü; sokakta yürürken duyduğu bir sözden, kahvede oturan bir ihtiyarın bakışından, dolmuşta geçen bir diyalogdan hikaye çıkartabilecek incelikli gözlem yeteneğidir. Hayatı olduğu gibi görmekle kalmaz, onun alt metnini de okur, sonra da bunu seyirciye ya da okuyucuya ustaca sunar. “Keşanlı Ali Destanı” gibi eserlerle Anadolu’nun nabzını tutarken, “Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım” gibi oyunlarla bireyin sistem karşısındaki yalnızlığını ironik biçimde dile getirir. Taner’in kalemi, ne acıyı unutturur ne de gülmeyi eksik eder; çünkü o, acı ile mizahın aynı sofrada oturabileceğine inanan bir yazardır. Kabare tiyatrosunu Türkiye’ye kazandırması, yalnızca bir türü değil, bir düşünme biçimini de sahneye taşıması demektir. Devekuşu Kabare’yle birlikte toplumsal eleştiriyi, karikatürize etmeden, seyirciyle göz göze gelerek, cesaretle dile getirir. Bu da onu sahnenin yalnızca bir oyun alanı değil, bir vicdan aynası haline getiren sanatçılardan biri yapar. Bugün hala Haldun Taner okumak ya da onun eserlerini sahnede izlemek, hem geçmişle yüzleşmeyi hem de bugüne daha açık gözlerle bakabilmeyi sağlar. Mizahın gücünü küçümseyenlere inat, onun satırlarında derin bir ciddiyet saklıdır. Çünkü Haldun Taner, güldürürken düşündürmenin değil; düşündürürken de güldürebilmenin ustasıdır.